Mizote hi kan rilru a nghet !!

Ziak leh titi, thusawi leh Seminar Paper angah te  “Mizo te hi hnam rilru nghet lo, thil ti lawr dun dun, tum bulbal  nei lo kan ni” kan ti cham chi a. Hei hi Mizo mipui 80% vel laiin kan pawmpui ni pawhin a lang. Engvangin nge Rilru nghet lo leh tum bulbal nei lo anga kan in hriat a, kan in hmuh tlat ni ang le ?


Heiti hian han ngaihtuah ve teh:-

1. Eizawnna lamah: Kan economic dinhmun a la inchhep rem lo a, chhungkaw eizawnna pawh kawng hrang hrang dap angai rih. Eizawnna tha kan neih loh avangin vawiin thlengin thingtlang lo neih kan la bansan thei lo. Mizo pa, a lungawi tawkna hna, Sorkar leh Company ah emaw hmu tawh leh thawk tawhin eizawnna dang zawngin an zuan lawr dun dun kan hre mang lo ang. Eizawnna tha leh hlawk, chhungkaw mamawh phuhruk theihna kan zawng a, Sorkar hnain min daih lo va, Industry, Firm chhenfakawm leh belh tlak kan la nei si lo. Kan hmuh remchan2-ah kan zuang lawr rih mai a ni. Heng avang hian a hnam pumpui anga rilru ngheh loh vangah puh ngawt chi a ni lo. Vawiin thlengin kan hnam nunphunga bet tlat Thingtlang lo neih (Jhuming Cultivation) pawh kan la kalsan thei lo a nih hi. Sorkar-in theihtawp chuahin a thlakna tur kawng hrang hrang a rawn chhawpchhuak tawh thin - Small Industry lam te,  Scheme hrang hrang hmanga lo/huan nghet neih dan te, ran vulh leh dil siam te kan hria a, bul tanna tur pawh min chhawp sak thin.. a ngaiah bawk kan let leh thin a nih hi... kan vawn tawh hi kan thlah mai mai thei lo. 

2. Religion: Kan hnam hi kum 100 Kristian kan ni a, a hnam angin Kristian vek kan la ni a tih theih. Hei hian a ti chiang. Sakhaw danga inlet kan awm meuh lo. Kan Pi/Pute hun-ah pawh Van Pathian an biak kha an thlah mai mai lo. Kristian kan nih hnu-ah Van Pathian chu kan hrechiang leh zual a, kan vuan ta zel a ni. Kan rinna chak leh chak loh te, kan thlarau mi leh mi loh te hi chu mimal nun a ni a, a hnam ang chuan Kristian kan la ni reng e. Kristian kan nih hnu hian sakhaw dang bia-a thle kawi thle kawi hi Mizo zingah chhiar tham an awm meuh em! Kan piang thar emaw, thar lo emaw rinawm takin 'Kristianna' chu kan vuan nghet ve tlat chu a nih hi..!! Khawvel a ni a, buh lem leh buh tak chu kan la to za dial dial a, kan rinna theuh chu a ngheh leh ngheh loh fiahin a la awm dawn chauh a ni.

3. Fashion: Fashion hi kan in chirh thehna ber a ni. Mahse hei pawh hi Mizo incheina a bik takin kan nei hran lo, in promote/prduce chawp chho zel a ni. Hman lai anga Siapsuap  nena inthuam reng thu awm hek lo.  Kan hnam kan thang zel a, kan changkang ve tawlh tawlh a, kan incheina pawhin khawvel hnam dang te a um pha ve a ni mai.Hemi rual hian uchuak leh leplerh taka inchei hi hmasawnna a ni e tih lam a kawk lo.. A hun leh a hmun a zira inchei dan tur te, kan taksa leh silhfen enkawl fai te pawh kan ngaipawimawh ta.. hmasawn zel tur kan ni. Hmeichhia pawh puan bih/veng reng tura beisei ringawt hian culture vawnhimna a kawk chuang lo. A hmun leh hun a zira in bel tur dik tak inbela, fai leh zahawm taka thawmhnaw inbel leh taksa faina kan intuh chhoh a, helamah hmasawn tura kan inzirtir pawh a tha.. A hunah chuan kawr chei nen, puan bih leh diar khum a tulna hun leh hmunah chuan khum leh mai tur a ni..

4. Culture: Mizo aia culture chhawm nung hnam dang an awm ve ka ring chiah lo. Kan phak tawkah hmanlai Pi/Pu te tih aia tha mahin chhiat ni/thatni-ah kan in tanpuiin Social Activities pawh Lal Thupek vanga ti ni tawh lovin, tlawmngaihnain kan thawk thin. Kan hnam tih dan (tradition) leh thu leh hla pawh vawiin thlengin kan la kalsan lo va, kan tualzal nun pawh kan eizawnna leh kan nitin khawsak-in min nghawng nasa hle chungin mizo culture chu kawng hrang hrangin kan la hmu thei mai ni lovin, kan ti hmasawn mek a ni.. Kan Pi leh Pu ten an hriat loh leh an practice loh thil tam tak Culture anga kan vawn chhoh zel hi tam tak sawi tur a awm ang.. Hnam anga hmasawn tur chuan culture tihhmasawn zel hi a ngai reng a ni. Hei hi rilru ngheh loh vang ni lovin hmasawnna a ni. Hemi rual hian sualna leh hlemhletna chu khawvela kan awm chhung chuan a thang chho ve zel bawk ang. 

5. Politics: Hei hi erawh chu a bilh-ah kan tho lo. Min influence tute hi Indian Politicians te an ni, khawvela Politics thiam leh verther ber an ni ang. Kan thang harh dawn e.. Kan fing telh telh ang a, kan politics pawhin hma a sawn ve zel turah ngai ang. Politics tih hian Party vawn bik nei te chungchang emaw kan ti fo mai.. kan ram inrelbawl dan leh kalsiam atan Party mi leh Nutral te an pawimawh dan a in ang vek.. Vote khat nei vek kan ni. Party tan bik nei lo te hi an rilru a nghet lo ti-a puh ngawt chi a ni lo.. chutiang bawkin Party vuan lawr te pawh an conviction kan hriatpui lo... Politics point of view atang chuan rilru nghet leh nghet lo in tehchhuah theih a ni lo. Rorelna nghet leh fel a awm chuan mipuite chu kan nghetin kan fel ve mai zawk a ni. 

Tichuan: Khing lo pawh khi sawi tur a tam thei ang. Kan rilrunghet lo ni-a kan inhriatna leh mi le-lo anga kan in chhuah fo chuan chu chu kan hnam zia leh kan nih phung ve reng emaw tiin Mizo hnam hi kan in hmu khawlo mai ang tih a hlauhawm ta. Chu mai a ni lo, hnam dangin Mizo te min hriat dan leh kan chanchin an sawi/ziak dan thlengin a khaw lo thei a ni. Tin, thangthar leh zelte rilru khalh sual theihna leh an zah ngawih ngawihna thlen tirtu a la ni bawk ang. Chuvangin thangthar lo awm zel tur te hi "Rilru nghet kan ni" tih hi an rilru-ah kan tuh a, chutiang tura kan zirtir hi a hun ta a ni. 

No comments:

Post a Comment